Η ομάδα «ΔΕΚΑ» και το playback theatre!

Η φετινή θεατρική σεζόν που επιφύλαξε μία αποκάλυψη που λέγεται playback theatre. Η αλήθεια είναι πως δεν γνώριζα την ύπαρξη αυτού του είδους θεάτρου. Το έμαθα από την συνέντευξη που μου παραχώρησαν η Λίλα Μουτσοπούλου και ο Νίκος Μέλλος. Και οι δύο είναι μέλη της ομάδας! Τι είναι το playback theatre και γιατί το θεωρώ αποκάλυψη;

Ψάχνοντας στο διαδίκτυο και αναζητώντας τις ρίζες αυτού του είδους θεάτρου έπεσα πάνω σε ένα όνομα του ψυχίατρου Jacob Levy Moreno (1889-1974) ο οποίος είναι και ο πατέρας του ψυχοδράματος. Το σωτήριον έτος 1921 ο Moreno λοιπόν στρέφεται για πρώτη φορά στο θέατρο, όπου ξεκινάει να σκηνοθετεί αυτοσχέδιες ερασιτεχνικές παραστάσεις, στις οποίες δε συμμετέχουν επαγγελματίες ηθοποιοί, δεν υπάρχει συγκεκριμένο κείμενο ούτε βέβαια θεατρική σκηνή. Έτσι δημιουργεί το 1922 στη Βιέννη το «αυτοσχέδιο θέατρο», ένα πειραματικό θέατρο 50 θέσεων, όπου όλοι οι συμμετέχοντες είναι ηθοποιοί και κοινό ταυτόχρονα. Το 1926 ο Moreno, αφήνει τη Βιέννη και μετακομίζει στην Αμερική, όπου δουλεύει πάνω στη μέθοδο του ψυχοδράματος. Ένας από τους μαθητές ο Jonathan Fox, ξαναζωντανεύει το πειραματικό αυτό θεατρικό είδος στα μέσα της δεκαετίας του ’70. Το 1975 ιδρύει το πρώτο θέατρο playback στη Νέα Υόρκη μαζί με την γυναίκα του Jo Salas (εκπαιδευόμενη μουσικό και ακτιβιστή). Η πρώτη ομάδα θεάτρου playback ανέπτυξε και καθιέρωσε τις φόρμες πάνω στις οποίες αυτό βασίζεται. Άρχισε να παίρνει μέρος σε σχολεία, φυλακές, συνέδρια, φεστιβάλ, σε μια προσπάθεια ενθάρρυνσης των ατόμων να ακουστούν οι δικές τους καθημερινές, προσωπικές ιστορίες. Στην χώρα μας το playback theater μετράει περίπου 20 χρόνια ζωής!

Χθες λοιπόν είδα για πρώτη φορά Playback theatre από την Ομάδα ΔΕΚΑ στο θέατρο Παραμυθίας. Ας αναφέρω λίγα λόγια για αυτήν την εκπληκτική ομάδα όπως ακριβώς παρουσιάζεται στην σελίδα τους στο facebook: ΟΜΑΔΑ ΔΕΚΑ

«Η ομάδα κοινωνικού θεάτρου Playback ΔΕΚΑ, δημιουργήθηκε τον Οκτώβριο του 2016. Αποτελείται από επαγγελματίες ηθοποιούς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας. Ο βασικός στόχος της ομάδας είναι να προσφέρει παραστάσεις σε χώρους και δομές που χρειάζονται κοινωνική υποστήριξη (γηροκομεία, φυλακές, κέντρα απεξάρτησης κ.α.) Επιπλέον, στόχος είναι η εκπαίδευση νέων ομάδων, για την δημιουργία και διεύρυνση ενός καλλιτεχνικού δικτύου, που να εξυπηρετεί τον βασικό στόχο.

Σε μια παράσταση θεάτρου playback δεν υπάρχει κείμενο… Το κείμενο δημιουργείται την ώρα της παράστασης… όποιος θεατής νοιώσει την ανάγκη, μοιράζεται με τους ηθοποιούς και το κοινό μια ιστορία, μια σκέψη, ένα συναίσθημα, ακόμα κι ένα όνειρο που είδε… ή… που θα ήθελε να δει… και η ομάδα των ηθοποιών αναλαμβάνει να το δραματοποιήσει εκείνη την στιγμή… Αυτοσχεδιαστικά, με λόγο, ήχο, κίνηση.

Το θέατρο playback δεν έχει μόνο ψυχαγωγικό χαρακτήρα. Εκπαιδεύει τους θεατές στο προσωπικό τους «άνοιγμα» και στην διαχείριση ζητημάτων που θα προκύψουν μέσα από τις ιστορίες που θα ειπωθούν (είτε προσωπικά θέματα είτε κοινωνικά). Ακόμη, έχει θεραπευτικό χαρακτήρα, αφού το μοίρασμα μιας ιστορίας και η θεατρική της απόδοση βοηθάει στην αυτογνωσία του αφηγητή, αλλά και των υπολοίπων θεατών που θα τύχει να ταυτιστούν.

Το playback δανείζεται τεχνικές από το ψυχόδραμα και την δραματοθεραπεία, όμως ανήκει στην κατηγορία του θεάτρου, αφού αναζητείται αισθητικό αποτέλεσμα. Οι θεατές, μέσα από την δραματοποίηση της προσωπικής τους ιστορίας, έρχονται σε επαφή με τα συναισθήματά τους, τα διαχειρίζονται και ιδανικά μπορούν να δώσουν λύσεις.

Η ομάδα ΔΕΚΑ εκτός από τις παραστάσεις σε καλλιτεχνικούς χώρους, έχει επισκεφθεί μονάδες κοινωνικού ενδιαφέροντος όπως το “ΚΕΘΕΑ”, ‘Το Χαμόγελο του Παιδιού”, το “18 Άνω”, την “Κιβωτό του Κόσμου” καθώς μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων σε περιοχές της Αττικής ενώ βρίσκεται σε συνεχή αναζήτηση χώρων, που θα φιλοξενήσουν το «μοίρασμα ιστοριών», την εμψύχωση του κοινού και την επικοινωνία. «

Δεν θέλω να εστιάσω στην κοινωνική δράση της ομάδας που φαντάζομαι πως όλοι καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική είναι, όμως δεν μπορώ να παραλείψω και να μην δώσω συγχαρητήρια σε αυτό τους το εγχείρημα και στο γεγονός ότι βρίσκονται δίπλα σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη χωρίς καμία βοήθεια από κανέναν. Εθελοντικά!

Θέλω περισσότερο να εστιάσω στην δική μου εμπειρία. Ο θεατής καταρχήν, αντιλαμβάνεται πόσο δεμένη είναι η ομάδα γιατί μέσα σε λίγα λεπτά τα μέλη της καλούνται να αυτοσχεδιάσουν σε αυτό που τους λέει ο θεατής. Δεν πρόκειται όμως για έναν απλό σχεδιασμό, αλλά για ουσιαστική μεταφορά της σκέψης και των συναισθημάτων που λαμβάνουν από την ιστορία του θεατή. Το μαγικό δε είναι ότι μέσα από τις ιστορίες αυτές – που όποιος θέλει τις μοιράζεται – βρίσκει ο καθένας μας κοινά στοιχεία και μπαίνει στην διαδικασία της αναζήτησης και της σκέψης. Αυτό είναι άλλες φορές διασκεδαστικό, άλλες ψυχαγωγικό και κάποιες άλλες λυτρωτικό και εν κατακλείδι ψυχοθεραπευτικό.

Δεν υπάρχουν λόγια για το χείμαρρο ταλέντου που ξεδιπλώνεται και χύνεται με τεράστια δύναμη στην σκηνή. Όλοι οι ηθοποιοί είναι εξαιρετικοί. Και βλέποντας αυτά τα τόσο ταλαντούχα πλάσματα – στο τέλος μιας σεζόν που δεν μου έδωσε πολλά – αναρωτιέμαι πόσες παραστάσεις που είδα δεν θα έπρεπε να είχαν καν ανέβει, και πόσες άλλες θα έπρεπε να πλαισιώνονταν από ηθοποιούς σαν αυτούς!

Εκτός από τους ηθοποιούς υπάρχει και η εικαστικός της παράστασης που ζωγραφίζει τις ιστορίες την ώρα που αναπαριστώνται από τους ηθοποιούς και δημιουργεί έναν πίνακα! Έναν πίνακα έργο τέχνης πραγματικά!

Θέλω επίσης να αναφερθώ ξεχωριστά στην Λίλα Μουτσοπούλου, θεωρώ τόσο σημαντική την παρουσία της στο καλλιτεχνικό γίγνεσθαι. Αισθάνομαι πολύ τυχερός που την έχω γνωρίσει και πιστεύω ότι ο πολιτισμός έχει απόλυτη ανάγκη ανθρώπους της τέχνης σαν εκείνη.

Κλείνοντας θέλω να προτρέψω τους αναγνώστες του Art Magazino να παρακολουθήσουν μία παράσταση playback theater και ιδιαίτερα της ομάδας ΔΕΚΑ. Είναι κάτι πρωτόγνωρο και μοναδικό που ο θεατής πέρα από το να ψυχαγωγηθεί μόνο ωραία συναισθήματα μπορεί να πάρει, εντάξει, ίσως και προβληματισμούς, αλλά αυτό κανείς δεν το γνωρίζει κανείς! Και εκεί είναι η μαγεία αυτού του είδους θεάτρου και για αυτό ακριβώς τον λόγο θεωρώ το playback theatre αποκάλυψη!

Το Art Magazino δεσμεύεται να σας ενημερώνει στο μέλλον για όλες τις δράσεις της ομάδας ΔΕΚΑ!